به نقل از «قدس آنلاین»

زیست پسانفتی اقتصاد ایران در نظم نوین جهانی

تاریخ انتشار: ۲۹ مرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۵۰۲۳۳۹

به گزارش قدس آنلاین، در شرایطی که تلاش‌ها برای رفع دوباره تحریم‌ها پس از خروج آمریکا از برجام وارد ششمین سال خود می‌شود، تأمین این وجوه بی‌شک می‌تواند اثرات مطلوب و سیگنال‌های مثبتی برای بازار ارز به همراه داشته باشد. اما پرسش اصلی این است اقتصاد ایران برای رسیدن به سطح مطلوب خود به چند توافق ۶ میلیارد دلاری دیگر نیاز دارد؟

پیش از پرداختن به جواب این پرسش باید به این موضوع پرداخت که آمریکا چگونه تصمیم به تحریم اقتصادی ایران گرفت؛ آن هم در شرایطی که مخاصمات بین دو کشور چیزی نیست که مربوط به یک دهه گذشته باشد، همچنین ایران تا پیش از شدت گرفتن تحریم‌های نفتی با صادرات ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه نفت یکی از عرضه‌کنندگان مهم انرژی به حساب می‌آمد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در یک نگاه تحریم‌ها می‌توانند به جای اینکه در حد روابط ایران و آمریکا ارزیابی شوند، در منظری جهانی دیده شوند. براین اساس تحریم به معنی برهم خوردن شکل تعاملات اقتصاد کشور با اقتصاد جهان است و نشانه‌ای از شکل‌گیری یک نظم جدید در سطح تعاملات جهانی است. این تغییر نظم، پدیده‌ای است که تحریم ایران نیز جزئی از آن به حساب می‌آید.

تفسیر تحریم ایران توسط آمریکا چیست؟ 
همزمان با طرح تحریم‌های اقتصادی ایران توسط آمریکا، نخست چین طرحی با عنوان «یک کمربند – یک جاده» را معرفی کرد که متضمن اتصال عمدتاً زمینی چین به اروپا بود. چنین امری مسیر امن برای زنجیره تأمین انرژی و مواد خام مورد نیاز چین ایجاد می‌کرد که به دور از سلطه دریایی آمریکا قرار می‌گرفت.  همزمان با مطرح شدن این طرح چین، کشورهای این مسیر مثل افغانستان، عراق و سوریه با دخالت آمریکا درگیر ناامنی‌های فراوان شدند و اندکی پس از آن، آمریکا با خروج از برجام تحریم‌ها علیه ایران را تشدید کرد. دوم، آمریکا نفت شیل را به بازار جهانی عرضه کرد.

اوایل قرن بیست و یکم میلادی پیش‌بینی می‌شد تا سال ۲۰۰۷ تولید نفت آمریکا به سطح یک میلیون و ۵۰۰ هزار  بشکه در روز کاهش می‌یابد، اما در سال ۲۰۰۳ مهندسان آمریکایی توانستند با موفقیت دو فناوری شکست با آب و حفاری افقی را به یکدیگر پیوند دهند تا گاز محبوس در سنگ شیل را آزاد کند و این گونه بود که نفت شیل به بازار انرژی جهان معرفی شد. 

همین امر موجب می‌شد با عرضه نفت شیل دیگر تحریم کردن نفت ایران برای اقتصاد جهان هزینه سابق را نداشته باشد. براساس این روایت، تحریم شدن ایران توسط آمریکا جزئی از همین تغییر و تحول نظم اقتصادی جهان به حساب می‌آید.  

زیست نفتی توان تحمل تحریم‌ها را نداشت
حکمرانی اقتصاد ایران بعد از تحریم شدن دیگر این امکان را نداشت همان طور که پیش از تحریم ها فعالیت می‌کرد، ادامه دهد. پیش از تحریم، دولت نفتی می‌فروخت و با ارز حاصله کالاهای اساسی را وارد می‌کرد، در زیرساخته‌های کشور سرمایه‌گذاری می‌کرد، صنایع کشور را با وابستگی شدید به همین رانت نفتی شکل می‌داد، خدمات عمومی مثل آموزش، بهداشت و سلامت را از همین طریق ارائه می‌داد و در یک کلام پول نفت وارد و کشور اداره می‌شد. حاکمیت مشخص می‌کرد این پول چگونه از مرکز به دیگر بخش‌ها برسد. از طرف دیگر هم تمام موجودیت‌ها سعی می‌کردند حاکمیت را در مجلس و دولت متقاعد کنند که باید سهمی از این رانت دلار نفتی به آن‌ها برسد.

زیست حکمرانی اقتصادی کشوری مانند ایران که مدار توسعه خود را در ۶۰ سال گذشته بر نفت بنا کرده و براساس دسترسی به ارز جهان‌روا، مقدرات اقتصادی کشور را تعیین کرده است، نمی‌تواند بدون دقت در ظرایف تغییر در نظم جهانی مورد تدبیر و برنامه‌ریزی قرار گیرد.

رهبر معظم انقلاب نیز به صورت صریح در بیاناتشان به تغییر در نظم جهانی و ضرورت جانمایی ایران در نظم جدید جهانی اشاره داشته‌اند. نکته مهم در خصوص این نظام جدید اقتصاد جهانی این است که این نظم شاید برای دهه‌ها یا شاید قرن‌ها باقی بماند. 

کشورها در حال تثبیت جایگاه خود در اقتصاد جهانی 
کشورهای منطقه ایران با سرعت بالایی در حال بازتعریف نقش خود در عرصه بین‌الملل هستند. این تعیین‌تکلیف، نه تنها در بخش مربوط به اقتصاد بین‌الملل انجام شده، بلکه رد پای اساسی در سایر زیربخش‌ها ازجمله ترانزیت، انرژی، امنیت غذایی، صنعت و... داشته است.

در ایران، حرکتی از سمت مسئولان دولتی و نمایندگان مجلس برای «جانمایی جدید و بازتعریف نقش ایران در اقتصاد جهان» دیده نمی‌شود. به عنوان مثال در بند(۱۰) سیاست‌های کلی برنامه هفتم توسعه آمده است «فعال‌سازی مزیت‌های جغرافیایی ـ سیاسی و تبدیل جمهوری اسلامی ایران به مرکز مبادلات و خدمات تجاری، انرژی، ارتباطات و حمل‌ونقل با روان‌سازی مقررات و ایجاد و توسعه زیرساخت‌های لازم». برخلاف این بند اما لایحه برنامه هفتم توسعه هیچ روایت واحد و نظام‌یافته‌ای از تعیین‌تکلیف ایران در جهانِ در حال تغییر ارائه نداده است.

کریدور فقط یک جاده نیست
در این نقش‌آفرینی کریدورها می‌توانند مؤثر باشند. اینکه بخواهیم کریدور را به جاده، پل، زیرساخت، راه، بندر و غیره تقلیل دهیم یک دیدگاه کاملاً خطرناک است. آن مختصات راهبردی که با اخراج ایران از بازار نفت از بین رفته، با یک مسیر ترانزیتی بدست نمی‌آید و این یک آدرس اشتباه است. کریدوری اقتصادی است که یک مقیاس تجاری روی آن اثر بگذارد و با قطب‌های تولید ثروت رابطه ایجاد کند.  

همواره صادرات غیرنفتی برای ما مهم بوده و واردات مذموم، که این تفکر ناشی از دوره زیست نفتی است. یعنی زیست نفتی که پول داشتیم و همواره گفتیم واردات مذموم است. اگر بخواهیم بر مدار کریدور کنش کنیم، اتفاقاً مجموع واردات و صادرات مهم خواهد بود. چون باید کالا را بگیریم، پردازش و سپس صادر کنیم. جانمایی اقتصاد ایران در نظم نوین اقتصاد جهان که تنها راه عبور از تحریم و بی‌اثر کردن آن است دو شاخصه اصلی باید داشته باشد؛ نخست اینکه «تنیدگی» برای ایران ایجاد کند به این معنی که اقتصاد ایران را طوری در زنجیره‌های تولید جانمایی کند که حذف و تحریم کردن آن ممکن نباشد و دوم اینکه نیاز اقتصاد به «ارز» جهان روای جهانی را تأمین کند یا جایگزینی برای آن ارائه دهد.

خبرنگار: محمدعلی طیرانی

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: نفت ایران آزادسازی منابع ارزی اقتصاد ایران اقتصاد جهان تحریم ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۵۰۲۳۳۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

دولت و مردم ایران از آمریکا و اروپا طلبکار هستند

به گزارش خبرگزاری صداوسیما ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه امروز (شنبه) هشتم اردیبهشت ماه به اقدام سه کشور آمریکا، انگلیس و کانادا در اعمال تحریم‌ها علیه برخی اشخاص حقیقی و حقوقی نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران و همچنین قطعنامه پارلمان اروپا و طرح ادعا‌ها علیه ایران واکنش نشان داد و این اقدامات را به شدت محکوم کرد.

وی همچنین از همراهی معدود کشور‌هایی در اروپا از رویکرد ظالمانه دولت آمریکا انتقاد کرد.

سخنگوی وزارت امور خارجه  در واکنش به تحریم‌های آمریکا، انگلیس و کانادا و قطعنامه پارلمان اروپا گفت: دولت و مردم ایران هستند که باید از آمریکا و اروپا به دلیل نقض برجام و ایفای نقش مخرب در ثبات و امنیت پایدار در منطقه سؤال کرده و طلبکار باشند، نه اینکه این دولت‌های ناقض عهد و پیمان، خود را جای طلبکار و مدعی نشانده و به گستاخی بر فهرست تحریم‌های ظالمانه علیه مردم ایران بیفزایند.

انگلیس، آمریکا و کانادا در واکنش به پاسخ تنبیهی ایران به رژیم صهیونیستی روز پنجشنبه ششم اردیبهشت ماه تحریم‌های جدیدی علیه اتباع و شرکت‌های ایرانی اعمال کردند.
کنعانی با بیان اینکه ظرفیت‌های نظامی جمهوری اسلامی ایران متناسب با نیاز آن در تامین امنیت و منافع ملی، حفاظت از حاکمیت و تمامیت سرزمینی و دفاع مشروع و بازدارنده در مقابل هرگونه تهدید و تجاوز خارجی است، تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران از شرکای مهم جامعه جهانی در تأمین صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی و مبارزه با تروریسم بین‌المللی است.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی تأکید کرد: توسل به ابزار تحریم علیه ظرفیت‌های دفاعی جمهوری اسلامی ایران نه تنها خللی در عزم و اراده دولت و مردم ایران در افزایش اقتدار ملی با هدف دفاع مشروع و قاطع از حاکمیت و تمامیت سرزمینی و امنیت و منافع ملی ایران ایجاد نمی‌کند، بلکه برخلاف میل تحریم کنندگان، تحریم‌ها را به فرصتی برای خودکفایی و خوداتکایی در تقویت و توسعه ظرفیت دفاعی و نظامی ایران تبدیل کرده است.

 چرا پارلمان اروپا از پرداختن به عامل اصلی بروز تنش در منطقه طفره می‌رود؟
این دیپلمات ارشد ایرانی از رویکرد دوگانه پارلمان اروپا در موضوع حمله رژیم صهیونیستی به مقر دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران در دمشق و دفاع مشروع ایران شدیدا انتقاد کرد و گفت؛ جای تأسف است که پارلمان اروپا در قطعنامه خود نسبت به اقدام متجاوزانه و ناقض قوانین و حقوق بین‌الملل رژیم صهیونیستی به مقر دیپلماتیک ایران و شهادت مستشاران رسمی ضدتروریسم ایرانی، صرفا به ابراز تأسف بسنده کرده است، اما اقدام مشروع ایران علیه رژیم یاد شده در چارچوب حق ذاتی دفاع مشروع را شدیدا محکوم می‌کند!
سخنگوی وزارت امور خارجه پرسید: چرا پارلمان اروپا از پرداختن به منشأ و عامل اصلی بروز تنش و ناامنی در منطقه که ریشه در اشغالگری و رویکرد جنایتکارانه رژیم صهیونیستی اسرائیل در کشتار مردم فلسطین و نیز نقض مکرر قوانین و حقوق بین‌الملل توسط این رژیم جعلی دارد، طفره می‌رود و در مقابل همسو با سیاست آمریکا از رژیمی حمایت می‌کند که اصل و اساس ناامنی و تنش در منطقه در طول هشت دهه متمادی است!
نمایندگان پارلمان اروپا پنجشنبه ششم اردیبهشت ماه در قطعنامه‌ای ضمن محکوم کردن حمله اخیر ایران به پایگاه‌های نظامی رژیم اسرائیل، خواستار تحریم‌های بیشتر علیه ایران شدند. آنها در این قطعنامه نسبت به حمله این رژیم به بخش کنسولی سفارت ایران در دمشق فقط ابراز تأسف کردند.
کنعانی همچنین با روشن و شفاف توصیف کردن سیاست و مواضع اصولی جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران اوکراین و با رد مجدد ادعا‌های مربوط به استفاده از تسلیحات ایران در جنگ اوکراین گفت: اگر آمریکا و اروپا عزم صادقانه‌ای داشته باشند، جنگ در اوکراین و جنگ علیه غزه در سریع‌ترین زمان ممکن خاتمه خواهد یافت، اما آمریکا و برخی کشور‌های اروپایی اصرار دارند که در مسیر غلط تاریخ حرکت کنند و به جای کمک به توقف جنگ، بر آتش آن بیفزایند و وقت خود را مصروف اتهام زنی به دیگران کنند.
وی افزود: بسیاری از ملت‌ها و دولت‌ها به خصوص در منطقه غرب آسیا دیگر هیچ امید و اعتقادی به نقش آمریکا و متحدان اروپایی آن در کمک به برقراری ثبات و امنیت در منطقه ندارند.
سخنگوی وزارت امور خارجه عنوان کرد: این دولت و مردم ایران هستند که باید از آمریکا و اروپا به دلیل نقض توافق هسته‌ای و ایفای نقش مخرب در ثبات و امنیت پایدار در منطقه سؤال و طلبکاری کنند، نه اینکه این دولت‌های ناقض عهد و پیمان، خود را جای طلبکار و مدعی نشانده و به گستاخی بر فهرست تحریم‌های ظالمانه علیه مردم ایران بیفزایند.
اگر رشادت سپاه نبود، تروریسم داعشی تا پشت در پارلمان اروپا و قلب آمریکا نفوذ کرده بود
کنعانی یادآور شد: اگر رشادت و جانفشان‌ی سپاه پاسداران و مستشاران شهید ضد تروریسم سپاه در منطقه نبود، تروریسم داعشی تا پشت درب پارلمان اروپا و قلب آمریکا نفوذ کرده بود و امنیت منطقه و جهان را بیش از پیش تهدید می‌کرد، حال چگونه پارلمان اروپا وقیحانه خواستار گنجاندن تنها نیروی واقعی ضد تروریسم جهان در فهرست تروریسم می‌شود؛ مگر اینکه تصور کنیم گروه‌های تروریستی در راستای اهداف و منافع نامشروع آمریکا و معدود دولت‌های اروپایی و رژیم صهیونیستی برای دامن زدن به بی‌ثباتی و ناامنی در منطقه غرب آسیا عمل می‌کنند!
سخنگوی دستگاه دیپلماسی در پایان بار دیگر تأکید کرد: تکرار رویکرد‌های غیرقانونی و اشتباه توسل به ابزار تحریم و فشار از سوی آمریکا و تبعیت برخی دول اروپایی از واشنگتن، هیچ حق و مشروعیتی برای ادعا‌های آنها از منظر حقوقی و بین‌المللی ایجاد نمی‌کند و آنها باید زمانی پاسخگوی این ادعا‌ها و اقدامات ظالمانه خود علیه دولت و مردم ایران باشند.